Deprem sebebi ile oturdukları evi yıkılan kiracılar 7269 sayılı kanun kapsamında yeni konut edindirme yardımlarından hak sahibi midir?
Kısaca hayır faydalanamaz. Deprem ve benzeri afetlerde; yapıları zarar gören veya görmesi muhtemel olan yerlerde alınacak tedbirlerle yapılacak yardımlar hakkında Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun hükümleri uygulanır.
Söz konusu kanunun ilgili maddesinde “yıkılan, yanan veya ağır hasara uğrayan veya uğraması muhtemel olan binalarda oturan aileler hak sahibi olmak şartıyla konut yapılır veya kredi verilir” şeklinde bir düzenleme yer almakla birlikte ilgili yönetmelik ve uygulamada kiracılar hak sahibi olarak kabul edilmemektedir.
Deprem nedeni ile meydana gelen zararları için kiracının ev sahibine karşı ne gibi hakları bulunmaktadır?
Türk Borçlar Kanunu Madde 301 kapsamında ev sahibi, kiralananı sözleşmede amaçlanan kullanıma elverişli bir durumda teslim etmek ve sözleşme süresince bu durumda bulundurmakla yükümlüdür.
Bu yükümlülük kapsamında, kiralanan konutu teslim ettiği tarih ile birlikte ileri bir tarihte meydana gelen hasar ve ayıplardan da sorumlu olduğu açıktır. Deprem sebebi ile hasar alan binalarda da ev sahibinin bu kapsamda sorumluluğu söz konusu olacaktır.
Burada meydana gelen hasarın boyutu ve niteliğine göre kiracı seçimlik haklarını kullanabilir. Bunlar ayıbın giderilmesini talep etme, kira bedelinde indirim talep etme, ayıpsız bir benzeri ile değişim, sözleşmeyi feshetme veya meydana gelen zararının giderilmesini isteme olarak ifade edilebilir.
Deprem neticesinde binada ağır hasar söz konusu ise sözleşmenin feshi ve zararların tazmini gibi haklar gündeme gelecek iken, az hasarlı halen oturulabilir binalarda ise kira bedelinden indirim gibi seçimlik haklar üzerinden durulması gerekecektir.
Ev sahibi, deprem sebebi ile meydana gelen zararlardan kusuru olmadığını (örneğin kolon kesilmesi veya eksik bilgilendirme yapılması) ispat etmedikçe, konutun ayıplı olmasından doğan zararları kiracıya ödemekle yükümlüdür.
Kusurunun olmadığı ispat etmesi halinde ise zararın giderilmesi yükümlülüğünden kurtulsa da meydana gelen ayıp sebebi ile kiracının diğer seçimlik haklarını kullanmasına yönelik bir engel söz konusu değildir.
Deprem sebebi ile kiracılar kira ilişkisini sona erdirebilir mi?
Deprem neticesinde konutta meydana gelen hasarın boyutuna göre kiracının farklı hakları söz konusu olabileceğinden bahsettik. Kira ilişkisinin sonlandırılması açısından konut üzerindeki hasar miktarı farklı hukuki sonuçlar teşkil edebilmektedir.
Konutun ağır hasarlı olması veya yıkılmış olması halinde
Türk Borçlar Kanunu Madde 108 kapsamında konutun, ev sahibinin kusuru olmaksızın oturulamaz hale gelmesi halinde burada binanın yıkılmış veya yıkılacak olması sebebi ile kira ilişkisi sona erecektir.
Ancak ev sahibinin meydana gelen zarara ilişkin kusuru (örneğin deprem mevzuatına açıkça aykırılık teşkil edecek şekilde inşa etme, binanın taşıyıcı kolonlarına zarar vermesi gibi) mevcut ise burada elbet sorumluluğu devam edecektir.
Konutun hasarsız veya hafif hasarlı olduğunun tespiti halinde
TürkBorçlar Kanunu Madde 331 uyarınca ev sahibi veya kiracıdan her biri, kira ilişkisinin devamını kendisi için çekilmez hâle getiren önemli sebeplerin varlığı durumunda, sözleşmeyi yasal fesih bildirim süresine uyarak her zaman feshedebilir.
Burada belirtilen “önemli sebepler” somut olay ve sözleşme özelinde değerlendirilecektir. Burada deprem sebebi ile olağanüstü bir yıkıma uğramış olan şehirlerde ikamet etmekte olan kiracılar için önemli bir sebebin var olduğu ve depremin etkileri de göz önünde bulundurulduğunda çekilmez bir hale gelmiş olduğu sabittir.
Konutlar için yapılacak fesih bildirim süresi kanun kapsamında üç ay olarak belirlenmiştir. Eski kiracının kendisi yerine başka bir kiracı bulması halinde ise fesih bildirim süresinde ortaya çıkacak bedellere ilişkin sorumluluğu söz konusu olmayacaktır.
Burada konutta meydana gelen hasarın niteliğine göre kiracı kira bedeli üzerinden indirim yapılması ve hasarların ücretsiz olarak onarılmasını gibi haklarını talep edebilecektir.
Ev sahibi hafif hasarlı binanın tekrar inşa edilmesi veya tadilatı için kiracıyı çıkarırsa, kiracının ne gibi hakları var?
Yeniden inşa ve imar amacıyla boşaltılması sağlanan konutlar, eski hâli ile, haklı sebep olmaksızın üç yıl geçmedikçe başkasına kiralanamaz. Eski kiracının, yeniden inşa veya tadilat gerçekleştirilen taşınmazları, yeni durumu ve yeni kira bedeli ile kiralama konusunda öncelik hakkı vardır.
Bu hakkın, ev sahibinin yapacağı yazılı bildirimi izleyen bir ay içinde kullanılması gerekir; bu öncelik hakkı sona erdirilmedikçe, taşınmaz üç yıl geçmeden başkasına kiralanamaz. Ev sahibi, bu hükümlere aykırı davrandığı takdirde, eski kiracısına son kira yılında ödenmiş olan bir yıllık kira bedelinden az olmamak üzere tazminat ödemekle yükümlüdür.
Kiracılar kendi adlarına DASK yaptırabilir mi?
6305 sayılı Afet Sigortaları Kanunu ile hak sahibi olarak malikler veya intifa hakkı sahipleri sayılmıştır. Bu kapsamda zorunlu deprem sigortası, yalnızca sigorta ettiren olarak ev sahibi adına yapılabilmektedir.
Her ne kadar kiracı tarafından da DASK başvurusunda bulunulabilse de burada sigortanın hak sahibi ev sahibi olacağı için herhangi bir afet neticesinde sigorta şirketi tarafından yapılacak ödeme ev sahibine yapılacaktır.
Saygılarımla.
