Milliyet'te yer alan habere göre, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, kira gelirlerinin mart ayında doğru beyan edilmesini sağlamak amacıyla gayrimenkul sahiplerinin mercek altına alındığını belirterek, "Tapu ve nüfus verilerinin incelenmesi sonucunda, kira geliri elde edebilme potansiyeline sahip yaklaşık 4,5 milyon konut analiz ediliyor. Kiralık olarak kullanıldığı tespit edilen adreslerde fiili tespitler yapılacak" dedi.
Öte yandan bazı ev sahipleri kiralarını banka üzerinden değil de elden talep edebiliyor veya banka ödemelerinde açıklama kısmına ‘kira ödemesi’ yazılmasını istemeyebiliyor. Bu tür durumlarda kiracılar ne yapmalı? İş yeri kiralarında 150 bin lira, konut kiralarında ise 21 bin lira detayı ne?
‘1.TAKSİT ÖDEMESİNDE SON SÜRE 1 NİSAN’
Konuyla ilgili tüm merak edilenleri Gayrimenkul Uzmanı Mustafa Hakan Özelmacıklı, milliyet.com.tr’ye anlattı. Özelmacıklı ayrıca aylık 10 bin lira ve 20 bin lira kira geliri olanı bir kişinin ne kadar vergi ödemesi gerektiğini de hesapladı. İşte Özelmacıklı’nın açıklamaları:
“Gelir İdaresi Başkanlığı, 2023 yılı Aralık ayı verilerine göre ülkemizde yaklaşık 2 milyon 266 bin 450 faal kira geliri vergisi mükellefi bulunmaktadır. 2023 yılına ilişkin yıllık kira gelir vergisi beyannamesinin verilmesi ve 1. taksit ödemesinde ise süre 1 Nisan Pazartesi günü dolacak.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 70’inci maddesinde belirtilen mal ve hakların kiraya verilmesi karşılığında elde edilen gelirler “gayrimenkul sermaye iradı” olarak ifade edilmekte olup bu gelirler belirli koşullarda gelir vergisine tabi tutulmaktadır.
‘KONUTLARDA 21 BİN TL, İŞ YERLERİNDE İSE 150 BİN TL’
Mükelleflerin 2023 yılında tahsil ettikleri kira bedeli konutlarda 21.000 lira, işyerlerinde ise 150.000 lira ve üzerinde ise 1 Nisan tarihine kadar beyannamelerini vermeleri ve ilk taksit ödemelerini yapmaları gerekiyor.
‘YENİ YILDA GELİR VERGİSİ İSTİSNA TUTARI ARTTI’
2023 yılı yeniden değerleme oranı yüzde 58,46 olarak açıklanmıştı. Buna göre 2024 gelirleri için de konutlarda istisna tutarı 33 bin liraya çıkmış olacak. İş yeri kira gelirleri olanlar için gayrimenkul sermaye iratlarının beyanında kullanılan sınır tutarı da 2024 gelirleri için 230 bin liraya çıkmış olacak.
Ancak bu tutarlar mart ayı beyannameleri için geçerli değil. Martta 2023 yılı oranları üzerinden değerlendirme yapılıyor. Yani konut kira geliri 21 bin TL’nin üstünde olan, iş yeri kira geliri 150 bin TL’nin üstünde olan beyanname vermek zorunda.
‘SADECE 2.5 MİLYON KİŞİ BEYAN EDİYOR’
Gelir ve yaşam koşulları araştırması sonuçlarına göre 2022 yılında konutun mülkiyet durumları incelendiğinde fertlerin yüzde 56,7'sinin oturduğu konutun kendilerine ait olduğu, yüzde 27,2'sinin ise kiracı olduğu görüldü. Lojmanda oturanların oranı yüzde 1,1 olurken kendi konutunda oturmayıp kira ödemeyenlerin oranı ise yüzde 15,1 olarak gerçekleşti.
Bu rakamlar çerçevesinde kiracı sayısına baktığımızda 7 milyona yakın kiracı varken, beyanların 2.5 milyon seviyesine bile ulaşamadığını görüyoruz. Özellikle son 2 yıldaki kira artışları sonrası İstisna sınırına girebilecek konut sayısı da çok daha sınırlı kalacaktır.
‘ÖNEMLİ BİR EKSİKLİĞİ GİDERECEK’
Bu kapsamda özellikle 4.5 milyona yakın taşınmazın incelenecek olması önemli bir beyan eksikliğini de gidecektir.
MÜLK SAHİPLERİ KİRA GELİRLERİNİ NASIL BEYAN EDECEK?
Zaten son dönemde beyannameler Hazır Beyan Sistemi aracılığıyla internet ortamından verilebiliyor. Hatta Hazır Beyan mobil uygulaması aracılığıyla da cep telefonundan, e-Beyanname Sistemi ile elektronik ortamdan ve herhangi bir vergi dairesinden de verilebiliyor. Hazır Beyan Sisteminde, kira beyannamesi elektronik ortamda onaylandığı anda beyanname verilmiş sayıyor.
CEZAİ İŞLEM UYGULANACAK MI?
Konutlardan elde edilen kira gelirleri süresinde beyan edilmez veya eksik beyan edilirse, 2023 yılı için belirlenen 21.000 liralık istisnadan yararlanılamayacaktır.
Kira gelirinin beyan edilmediğinin veya eksik beyan edildiğinin vergi dairesince tespit edilmesi halinde, vergi dairesi tarafından cezalı tarhiyat yapılır.
BAZI EV SAHİPLERİ KİRAYI ELDEN ALABİLİYOR VEYA BANKA ÜZERİNDEN GÖNDERİRKEN AÇIKLAMAYA ‘KİRA ÖDEMESİ’ YAZILMASINI İSTEMİYOR, BU DURUMLARDA KİRACILAR NE YAPMALI?
Gelir Vergisi Genel Tebliğine göre konutlarda, her bir konut için aylık 500 lira ve üzerinde, işyerlerinde miktar sınırlaması olmaksızın işyerini kiraya verenler ile kiracıların, kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerini banka ve benzeri finans kurumları veya posta idareleri aracılığıyla gerçekleştirmeleri ve bu kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen belgelerle bu ödemeleri tevsik etmeleri zorunluluğu bulunmaktadır.
Söz konusu zorunluluklara uymayanlara, her bir işlem için Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 355’inci maddesinin o yıl için belirlenen miktarından az olmamak üzere işleme konu tutarın %5’i nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilir.
Bu kapsamda kiracıların da ödemelerini bankadan yapma konusunda gerekli hassasiyeti göstermeleri gerekmektedir.
AYLIK 10 BİN TL KONUT KİRA GELİRİ OLAN BİR KİŞİ NE KADAR VERGİ ÖDER?
Vergi ödemelerinde adaletin sağlanabilmesi için özellikle doğrudan ödenen vergi gelirlerindeki tahsilatın artırılması gerekmektedir. Ülkemizde de bu konuda oldukça eksiklikler bulunmaktadır.
Bir örnek üzerinden hesaplama yaparsak aylık tek gelir olarak 10 bin lira konut kira geliri elden eden bir mal sahibinin, götürü gider yöntemini seçmesi durumunda, yaklaşık 13.330 lira gelir vergisi, 467,20 lira damga vergisi ödemesi gerekmektedir.
20 BİN TL KİRA GELİRİ OLANIN VERGİ ÖDEMESİ NE KADAR TUTAR?
Bu rakam aylık 20.000 lira seviyesine çıktığında ise yaklaşık 36.260 lira gelir vergisi ve aynı şekilde 467,20 lira damga vergisi ödemesi gerekmektedir.
‘AKRABA VE DOSTLARA VERİLEN DAİRELER DE VERGİYE TABİ’
Bir de ülkemizde bazı akrabalara ve dostlara konutlar verilse bile bunların vergisinin ödenmesi gerektiği bilinmiyor. Kira bedelinin hiç olmaması veya düşük olması halinde, “emsal kira bedeli” esas alınıyor.
‘EMSAL KİRA BEDELİ UYGULANIYOR’
Buna göre gayrimenkulün bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılması ya da kiraya verilen gayrimenkulün kira bedelinin emsal kira bedelinden düşük olması hallerinde emsal kira bedeli esası uygulanmaktadır.
Emsal kira bedeli, bina veya arazinin emlak vergisi değerinin %5’idir.
2.3 MİLYON TL’LİK BİR DAİREYİ BEDELSİZ KİRAYA VEREN KİŞİ NE KADAR VERGİ ÖDER?
Örneğin 2023 yılında emlak vergisi değeri 2.300.000 lira olan bir apartman dairesini bedelsiz olarak arkadaşının kullanımına bırakmış olsun. Bu durumda, mükellefin emsal kira bedeli üzerinden yıllık kira geliri hesaplaması gerekmektedir.
Emsal kira bedeli: 2.300.000 X Yüzde 5 = 115.000 lira olacaktır. Bu tutar mükellef tarafından beyan edilmesi gereken gelir olarak dikkate alınacaktır. Bu durumda bile 12.480 lira gelir vergisi ödemesi, 467,20 lira damga vergisi ödemesi gerekmektedir.”
