Hükümet kira artışına yüzde 25 sınır getirse de gerçekte öyle olmadığını Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri de ortaya koyuyor.
TÜİK’e göre kiralar son bir yılda yüzde 67 oranında arttı. Bu da sınırlama kararının kağıt üzerinde kaldığını gösteriyor. Hükümetin getirdiği yüzde 25’lik sınır 1 Temmuz’da bitiyor.
Milyonlarca kiracı ve ev sahibi yüzde 25 zam sınırının uzatılıp uzatılmayacağını merakla beklerken ve kota uzmanlar tarafından eleştirilirken Cumhurbaşkanı Erdoğan yüzde 25 sınır uygulamasına devam edileceğini duyurdu.
Erdoğan, “2022 yılı Haziran ayında yaptığımız geçici düzenleme ile yenilenen konut kira sözleşmelerinde kira artırım oranını yüzde 25 ile sınırlamıştık. 2023 Temmuz ayından itibaren yenilenecek konut kira sözleşmeleri için de aynı uygulamayı sürdüreceğiz” dedi.
TÜİK’in gerçeği yansıtmadığı ifade edilen verilerine göre bile son bir yılda kira artışı yüzde 67 olarak kaydedildi. Diğer araştırmaların sonuçlarına göre son 4 yılda kira artış oranı Türkiye genelinde yüzde 583 arttı. Türkiye nüfusunun yüzde 75’inin yaşadığı 30 büyükşehirde ise ortalama kira artış oranı 697 olarak kayıtlara geçti.
Büyükşehirlerde, aylığı, kira bedeli karşısında eriyen asgari ücretlilerin tek başına ev tutması hayal oldu. Daha yüksek ücretle çalışan bir yurttaşın başını sokacak bir evi olurken, karnını doyuracak parası kalmıyor. Memurların, kamu görevlilerinin de konut kirası için ayırdıkları parayı maaşlarından çıkardıklarında geriye kalan para, gıda, ulaşım, giyinme ve temel ihtiyaçları için ucu ucuna yetiyor.
Hükümet tarafından kira artışına konulan yüzde 25 üst sınırı kağıt üstünde ve sadece kiracı ile ev sahibini karşı karşıya getirmekle kaldı. Enflasyonun giderek arttığı ülkemizde, kira artışlarına uygulanan bu kota uzmanlar tarafından eleştiriliyor.
Ev sahibini de kiracıyı da mağdur eden bu uygulama bazı ev sahipleri ve kiracıları kayıt dışı kira sözleşmeleri yapmaya itti. Bazı mülk sahiplerinin ise evini kiralamamasına sebep olarak ülkedeki boş ev sayısını artırdı. Uzmanlar, acil bir önlem alınmazsa barınma krizinin daha da derinleşeceği uyarısında bulunuyor.
Özlale: 1 yılda yüzde 157 arttı
İYİ Parti Kalkınma Politikaları Başkanı ve İzmir Milletvekili Prof. Dr. Ümit Özlale, Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) verilerine göre kiralık ilan fiyatlarının metrekare başına geçen yıla oranla ülke genelinde yüzde 157 arttığını açıkladı.
Özlale, bu artışın iki yılda yüzde 474’ü bulduğunu vurguladı. Kira ortalamalarının ücret artışlarının çok üzerinde olduğunu belirten Özlale, “Türkiye’de yaşanan bir barınma krizidir” dedi.
Gökce: 4 yılda yüzde 583 artış
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Şehir Plancısı Buğra Gökce, 2019 - 2023 arasında kiralarda, ülke genelinde yüzde 583, büyükşehirlerde ortalama yüzde 697 artış olduğunu belirtti.
Sosyal medya hesabından paylaştığı kira artış analizi ile Türkiye genelinde kiraların son dört yıldaki artışını gözler önüne seren Gökce, “Nisan 2019 - Nisan 2023 döneminde konut kiralarındaki değişim çarpıcı bir tablo ortaya koyuyor. Nisan 2019’da 81 ilde ortalama kira bedeli aylık 728 lirayken bugün 5.058 liraya çıkmış durumda.
Artış oranı yüzde 583. Tüm Türkiye’de 2019 Nisan ayında kira bedeli ortalama ücretin sadece yüzde 27’si kadarken, bugün yüzde 45’e ulaşmış. Muğla’da kira bedeli ortalama ücretin yüzde 187’si, Antalya’da yüzde 120’si, İstanbul’da yüzde 117’si kadar” dedi.
“Büyükşehirlerde artış oranı yüzde 697”
Büyükşehirlerdeki kira artış oranının Türkiye ortalamasından çok daha fazla olduğunu belirten Gökce, Nisan “2019 – 2023 döneminde 30 büyükşehirde kira bedelinde ortalama artış oranı yüzde 697. Antalya’da artış yüzde 1.109, Mersin’de yüzde 963, Muğla’da yüzde 935, Ankara’da yüzde 833, İstanbul’da yüzde 713. Antalya ve İstanbul’da ortalama kira bedeli asgari ücretin 1,5 katı.
Muğla’da kira bedeli asgari ücretin 2,5 katına çıkmış. 30 büyükşehirde ortalama kira bedeli asgari ücretin yüzde 79’unu aşmış bir halde. Sığınmacıların yoğun yaşadığı ilk 10 ilde ise kira bedelindeki artış Türkiye ortalamasının üstünde. Kira bedelleri yüzde 702 zamlanmış. Bu illerde kira bedelinin asgari ücrete oranı 2019’da yüzde 46 iken bugün yüzde 86’ya çıkmış” ifadelerini kullandı.
“Asgari ücret kirayı karşılamıyor”
Yaşanılan konut krizinin düşünüldüğünden daha derin olduğuna vurgu yapan Gökce, asgari ücretin kira bedeli karşısında eridiğini belirterek, “Özellikle Türkiye nüfusunun yüzde 75’inin yaşadığı 30 büyük şehirde çalışanların, ücretlilerin gelirlerinin önemli bir kısmı konut kirasına gidiyor.
Yeni işe başlayan gençlerin maaşlarıyla neredeyse konut kiralama şansı yok. Büyükşehirlerde görev yapan memurların, kamu görevlilerinin maaşlarından konut kirası çıktığında gıda, ulaşım, giyinme ve temel ihtiyaçlar için çok küçük bir kaynak kalıyor. Tasarruf edebilmeleri ise mümkün değil” dedi.
İŞ YERLERİ İÇİN KİRA ZAM ORANI YAKLAŞIK YÜZDE 64
Haziran ayı kira artış oranı normal şartlarda TÜFE’nin 12 aylık ortalaması baz alınarak belirlenecekti fakat hükümet tarafından getirilen kira zammı sınırlandırmasıyla birlikte haziran ayında yapılacak artış oranı belli oldu.
Mayıs ayı enflasyon rakamlarının açıklanmasıyla kira zam oranı yüzde 63,72 oldu. Ocak ayında 72,45 ile zirveyi gören oran, şubat ayında 71,83’e, mart ayında 70,20’ye, nisan ayında ise 67,20’ye düşmüştü.
İş yeri kiraları için bu ay tavan zam oranı 63,72 olarak uygulanabilecek. Konut kiralarında yüzde 25 sınır uygulaması devam ediyor. Yüzde 25’lik zam sınırı sadece konut için geçerli olacak. İşyeri kiraları için böyle bir sınır bulunmuyor.
Buna göre, örneğin konut kirası 8 bin lira olan bir yurttaşın haziran ayı kira artışı yüzde 25 artışla 10 bin lira; işyeri kiralarında ise örneğin 8 bin lira olan mevcut kira bedeli yüzde 63.72 zamla 13 bin 97 lira olacak.
Dünyada konut fiyatları en çok Türkiye’de arttı
Türkiye’de konut fiyatlarında enflasyonun da artmasıyla birlikte son dönemde büyük bir artış yaşanıyor.
2022 son çeyrek itibariyle 58 ülkeden 14’ünde konut fiyatlarında reel artış yaşanırken ilk sırada Türkiye bulunuyor. 43 ülkede reel konut fiyatları düşerken Türkiye’deki yıllık yüzde 51’lik artış dikkat çekiyor.
İkinci sırada yüzde 11 ile İsrail gelirken ardından İzlanda yüzde 9,9, Rusya yüzde 9,7 ve Sırbistan yüzde 7 geliyor. Başka yüzde 5’i aşan ülke yok.
Sadece beş ülkede konut fiyatları reel olarak yüzde 5’ten fazla artmış durumda. Reel artış enflasyondan arındırılmış hali yansıtıyor. Türkiye’deki nominal artış ise yüzde 168.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın da üyeleri arasında bulunduğu Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) 58 ülkede 2021-2022 son çeyrekler arasında konut fiyatlarındaki yıllık artış oranlarını açıkladı. Öncelikle reel artışa bakalım. Çünkü reel artış hesabında enflasyon dikkate alınıyor.
Almanya’da yüzde 12,1 düştü
Listenin 13. sırasında yer alan Kuzey Makedonya’da konut fiyatları yıllık artış yüzde 1 oranında artarken ABD’de ise fiyatlar değişmedi.
Diğer 43 ülkede ise fiyatlar düştü. Almanya’da konut fiyatları bu dönemde yıllık yüzde 12,1 geriledi. Düşüş oranı İtalya’da yüzde 8, Fransa’da yüzde 1,2 ve İngiltere’de yüzde 0,7.
2022 son çeyrek
2022 son çeyrekte konut fiyatları yıllık nominal olarak Türkiye’de yüzde 168 arttı. Diğer 57 ülke içinde yüzde 25’ten fazla artışın olduğu ülke yok.
Rusya ve Sırbistan’da bu dönemde yüzde 23 arttı. ABD’deki nominal artış yüzde 7 olurken bu oran İngiltere’de yüzde 10 oldu. Almanya’da (yüzde -4) ev fiyatları nominal olarak da düştü.
Eylül 2022’de yüzde 190’a dayandı
TCMB’nin açıkladığı konut fiyat endeksine göre Eylül 2022’de ev fiyatları bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 189,1 yükseldi. Bu son 10 yıldaki en yüksek oran oldu.
Konut fiyatları Eylül 2021’de yeni ekonomik modele geçilmesiyle birden tırmanışa geçti. Eylül 2011’de yıllık konut fiyat artışı yüzde 36 idi. Enflasyonun düşmeye başlamasıyla Mart 2023’te yıllık artış yüzde 133 oldu.
